ـ آیا عفاف و حیا در خانواده، با تعریف عفاف و حیا در جامعه متفاوت است؟

اجتماع از خانواده ها تشکیل شده، خانواده از پدر، مادر و فرزندان تشکیل شده؛ همۀ اینها سلسله وار و زنجیروار به هم وصل هستند، نمی توانیم اینها را جدای از هم ببینیم، خانواده هست که اجتماع را می سازند، خانواده هست که فرزندان را می سازد،

عفاف یک ملکه و سیرت درونی است که خداوند فطرتاً در درون همۀ انسان ها قرار داده، این خود ما هستیم که آن ها را با تمرین و ممارست رشد داده و تقویت می کنیم، لذا سعی می کنیم که در حقیقت آن را به عنوان یکی از خصائص و ویژگی های درونی خود، برای رضایت حق تعالی پیش بگیریم.

 حضرت امام خمینی(ره) در تعریف این واژه در کتاب عقل و جهل، وقتی که قوۀ شهوت را معنی می کنند می فرمایند : « وقتی که قوۀ شهوت از حد افراط و تفریط خارج بشود و به حد اعتدال برسد، آن اعتدال را عفت می گویند.» اعتدال هر چیز را در جای خود قرار دادن را گویند. در واقع همۀ انسان ها دارای این قوا هستند، اما دارا شدن نهایت اعتدال، عفت نامیده می شود. عفت یک ملکۀ باطنی و یک سیرت درونی است که انسان به یک خُلقی مُتخلق می شود، ولی حجاب یک رفتار ظاهری و نشان در عمل است.

 وقتی که انسان ها عفیف می شوند، یعنی زمانی که ملکۀ عفت را در درون خودشان پرورش می دهند و به آن نهایت عفیف بودن می رسند، سعی می کند حجاب ظاهری را رعایت بکند. و این زمانی است که  به مرحله ای می رسد که احساس می کند دیگه باید خود را بپوشاند.

  انسان وقتی در خلوت خودش تنهاست، حجاب معنی ندارد، حجاب در اجتماع و انظار مردم معنی دارد، ولی عفت در خلوت هم معنی دارد، چون یک خُلق و سیرت است. اعتقاد به این که خدا او را می بیند، و ناظر به عمل اوست.

عفت می تواند آن ملکه ای باشد که در خلوت هم ما را از گناه حفظ می کند. ولی حجاب در ظاهر هست و در تعاملات ظاهری رخ می دهد. به فرموده آیت الله جوادی آملی (حفظه الله) « عفت سیرت هست و حجاب صورت» است.

عفاف بیشتر صورت سلبی دارد ولی حیا ایجابی است.

ـ واژه حیا که همراه عفاف می آید رابطه ای با عفاف دارد یا با عفاف و حجابی که مطرح می شود تفاوت دارد؟

مصادیق حیا به عفاف خیلی نزدیک است، اما یک تفاوت خیلی ظریف و کوچکی که برای آن مطرح کردند این است که مفهوم عفت بیشتر صورت سلبی دارد ولی حیا ایجابی است. یعنی در مقابل یکسری اعمال زشتی که می گوییم انجام نده، به این معنی است که عفت داشته باش. مثلا می گوییم حرف زشت نزن، نداشته باش،… وقتی اینها را نداشته باشد، ان شاء الله به ملکۀ عفت مزین می شود.

در خصوص حیا می گوییم آن اعمال خوب را، آن اعمال زیبا را انجام بده، ایجابی می شود، مثلاً در مقابل نامحرم حیا داشته باشد، در مقابل نامحرم، صدا را آنچنان نکند، در مقابل نامحرم سعی کند تبرج نداشته باشد و زینتش را نشان ندهد، می شود آن حالت ایجابی. یعنی آن حالت شرم و حیایی که در مقابل نامحرم دارد، محجوبیت انسان در مقابل جنس مخالفش حیا نامیده می شود.

ـ آیا حجاب و حیا و عفاف چهارچوب و حد و مرز دارد؟ آیا باید مرز اعتدالی باید برای آن ها در نظر گرفت؟

هر چیزی در اسلام حد و مرز دارد، افراط و تفریط در دین نیست، آن چه در دین اسلام بیان شده، اعتدال است. اعتدال در حیا و عفاف هم همان است که دین گفته است. این به اطلاعات شخص بستگی دارد.

هر چقدر که انسان شناختش نسبت به خداوند بیشتر باشد، هر چقدر اعتقاداتش نسبت به ارزش ها و معارف دینی بالاتر باشد، حتماً رعایت مسئلۀ حجاب و عفافش هم قوی تر خواهد بود.

حد و مرزی که ما برای حجاب و عفاف و حیا مطرح می کنیم همان است که دین برای ما مطرح کرده است. همان که می گوید شما در برخورد با نامحرم چگونه باش. همان تعریفی که اکثر خانم های محجبۀ ما با عفت و حیای ما آن ها را می دانند.

ـ در خانواده رعایت این عفاف و حیا چقدر می تواند مهم باشد ؟ در عرصۀ خانواده گاهاً در رعایت عفاف و حیا و حجاب مقداری صمیمیت را دخیل می کنند. این دو عرصه با هم فرقی دارند؟

مسئله محرم و نامحرم در مکتب عالی اسلام یک تعریف خاصی دارد. تعریف محارم و نامحرم را در قرآن داریم. در خانواده ممکن است به خاطر تعاملی که ما با نامحرمانی که در منزل، یا در اقوام هستند حد حجاب رعایت می شود، اما روابط صمیمانه گاهی قابل تأمل است. مثل دختر عمو و پسرعمو که با هم بزرگ شده اند، اگر حجاب را رعایت کند نگران هستند مسخره بشوند.

اصل حجاب شأن و شخصیت انسان را بالا می برد

 اگر کسی یکبار به کتاب حجاب استاد مطهری را بخواند، متوجه می شود که اصل حجاب شأن و شخصیت انسان را بالا می برد، انسان به خودش می بالد که با این عفیف بودنش اجتماع را با خودش جذب کند. اگر این نکات را این جوان متوجه شده باشد دیگر نامحرم بودن پسرعمو با نامحرم بودن یک راننده تاکسی با افراد بیگانۀ اجتماع برای او تفاوتی نمی کند.

رعایت پوشش در خانواده

حالا درباره پوشش مادر در خانه در مقابل داماد و یا پسر یا دختر و امثالهم…  یعنی ما پوشش در مقابل دختران هم داریم، این ملکۀ عفاف و حیا، در خانواده از کودکی آغاز می شود. این ملکه را ما باید طوری در رفتارمان به منسۀ ظهور بگذاریم که این دختر بچه، یا پسر بچه ای که در سنین ۲ یا ۴ سالگی در دامان این مادر دارد رشد می کند، وقتی شاهد رفتار محجوبانۀ این مادر است، مصادیق عملی حیا و عفاف را می آموزد. کودکان شاهد هستند که مادر با حجاب برخورد می کند، مراقبت می کند، اینها همه مصادیق حیا و عفاف و مراقبتی است که اسلام به ما دستور داده است.

اینها شاید در انظار بعضی افراد افراط تلقی بشود. اما این گونه نیست. چون ما در روایات مان داریم که زن و مرد مانند پنبه و آتش هستند، مراقبت برای همۀ انسان ها لازم است.

خانم ها باید بدانند که تا چه حدی می توانند پوشش خود را در مقابل پسرها و دخترهای جوان شان در خانواده حتی کسانی که محرم شان هستند، مثل داماد، در چه حد پوشیده باشند که خانواده دچار آسیب نشود.  در جامعه می بینیم که در اثر همین رعایت نکردن ها جوانان بزه کاری به وجود می آید. فرزندان در خانواده الگو می گیرند.

درونت پاک باشد، به ظاهر نگاه نکن

ارتباط بین حجاب و عفاف و حیا

اگر عفاف و حیا نباشد، قطعا در صورت هم بروز نخواهد داشت، و مانند حلقه های زنجیری هستندکه به متصل هستند. لازم و ملزوم هم هستند. چون نتیجه عفت محجبه شدن ماست. نتیجۀ عفت در ظاهر ما بروز می کند.

عده ای می گویند درونت پاک باشد، به ظاهر نگاه نکن، این قدر این فرد پاک است؛ شاید یک خصلت هایی در افراد باشد که تقویت نشده، و رشد پیدا نکرده، اما نتیجه عفاف، حجاب است.

 این تبلیغاتی که برای جوان ها کرده اند که : « اینها افراطی هستند، خداوند انسان را آزاد آفریده، زن ها آزاد هستند »، این تفکرات فمینیستی است که متأسفانه به بهانۀ «عدم تفاوت بین زن و مرد»، یا «عدم تساوی بین زن و مرد» این مسائل را بین جوامع منتشر کردند؛ و متأسفانه ما امروز شاهد آمارهای تکان دهندۀ ای از فجایعی هستیم که با همین مضامین و با همین تساوی زن و مرد، آزادی زن و مرد، راحت بودن زن و مرد، عدم لزوم پوشش و حجاب در گرما، همۀ اینها حاصل همین تبلیغات است.

تنها جایی که حیا بین زن و مرد برداشته می شود در ازدواج است که در این مورد در اسلام توصیه به زینت هم شده است.

حجاب و عفاف و حیا در اسلام به نفع زنان وضع شده است. در همان کتاب مسئلۀ حجاب استاد شهید مطهری آمده است که: « اگر شما فکر می کنید که بی حجابی تمدن هست و انسان های بی حجاب متمدن هستند، پس حیوان ها از همه متمدن تر هستند، چون حیوان ها حجاب ندارند.»

گرد آوری شده توسط گروه خانواده باحجاب

منبع : با حجاب